Tế bào gốc là gì? Có tác dụng như thế nào?

tế bào gốc

Có bao giờ bạn tự hỏi tế bào gốc là gì mà lại có khả năng kỳ diệu trong việc chữa bệnh và tái tạo cơ thể? Từ những ứng dụng tiềm năng trong y học đến những tranh cãi xung quanh vấn đề đạo đức, tế bào gốc luôn là một chủ đề nóng hổi và thu hút sự quan tâm của nhiều người. Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau khám phá sâu hơn về tế bào gốc, từ định nghĩa cơ bản đến những ứng dụng thực tế và tiềm năng phát triển trong tương lai. Hãy cùng theo dõi để hiểu rõ hơn về “những viên gạch sống” của cơ thể và những điều kỳ diệu mà chúng có thể mang lại!

Tế bào gốc là gì?

Tế bào gốc là những tế bào chưa biệt hóa được tìm thấy trong cơ thể con người và có khả năng vượt trội để phát triển thành bất kỳ loại tế bào nào cho từng mục đích khi cần thiết. Chúng phục vụ như một nguồn tế bào mới trong quá trình tăng trưởng và có thể thay thế các tế bào bị hư hỏng và tổn thương trong các mô và cơ quan khác nhau. Chúng có khả năng trở thành tế bào máu, tế bào não, tế bào cơ tim hay thậm chí là tế bào xương…

tế bào gốc
Tế bào gốc là gì

Phân loại tế bào gốc từ nguồn gốc

Vậy tế bào gốc gồm được phân loại như thế nào? Nhìn chung, một số loại tế bào phổ biến như: tế bào gốc phôi, tế bào gốc trưởng thành, tế bào gốc đa năng cảm ứng… Trong đó, mỗi loại lại sở hữu những chức năng riêng, ứng dụng đa dạng trong y học.

Tế bào gốc phôi

Những tế bào gốc này đến từ phôi được 3 đến 5 ngày tuổi. Ở giai đoạn này, phôi được gọi là phôi nang và có khoảng 150 tế bào. Chúng có thể phân chia thành nhiều tế bào gốc hơn hoặc có thể trở thành bất kỳ loại tế bào nào trong cơ thể. Nhờ tính linh hoạt này nên tế bào gốc phôi được nghiên cứu để tái tạo và sửa chữa các mô, cơ quan bị bệnh. Tuy nhiên, vẫn còn một số tranh cãi liên quan đến vấn đề đạo đức khi sử dụng tế bào gốc phôi thai. Vì vậy, loại tế bào gốc này có thể đến từ phôi thai hiến tặng hoặc phôi thai dư thừa sau khi thụ tinh ống nghiệm.

Tế bào gốc trưởng thành

Tế bào gốc này được tìm thấy trong mô và cơ quan của người trưởng thành như tủy xương, mạch máu, mô mỡ… Các loại tế bào gốc trưởng thành được nghiên cứu và ứng dụng nhiều nhất hiện nay là tế bào gốc tạo máu và tế bào gốc trung mô. 

Tế bào gốc nhũ nhi

tế bào gốc
Tế bào gốc nhũ nhi từ nhau thai và máu dây rốn của trẻ sơ sinh

Tế bào gốc nhũ nhi được lấy từ nhau thai, máu dây rốn, được đánh giá cao vì là loại tế bào gốc rất non trẻ (0 tuổi), có khả năng tăng sinh và biệt hoá tốt. Chính vì thế, nhiều phụ huynh đã thực hiện lưu trữ tế bào gốc máu cuống rốn cho con ngay khi vừa chào đời, đây được xem như một tài sản quý giá, là tấm thẻ bảo hiểm sinh học trọn đời cho con và người thân. 

Tế bào gốc đa năng cảm ứng

Đây là loại tế bào gốc vô cùng đặc biệt được tạo thành bằng cách tái lập trình từ nguyên bào sợi hoặc một số loại tế bào sinh dưỡng tạo thành các tế bào có các đặc tính giống như tế bào gốc. Loại tế bào gốc nhân tạo này gần giống với tế bào gốc phôi, khiến chúng trở thành một sự thay thế linh hoạt giúp khắc phục những lo ngại về đạo đức liên quan đến nghiên cứu tế bào gốc phôi.

Phân loại tế bào gốc theo tiềm năng biệt hóa

Tế bào gốc toàn năng (Totipotent Stem Cells)

Đặc điểm

  • Có khả năng biệt hóa thành tất cả các loại tế bào trong cơ thể, bao gồm cả các tế bào tạo nên phôi thai và các mô ngoài phôi (như nhau thai).
  • Có thể phát triển thành một cơ thể hoàn chỉnh.

Ví dụ

  • Tế bào hợp tử (trứng đã thụ tinh)
  • Các tế bào ở giai đoạn phôi rất sớm (từ 1-8 tế bào)

Ứng dụng

Do tính toàn năng, tế bào gốc loại này có tiềm năng ứng dụng rất lớn trong việc tạo ra các cơ quan, mô để thay thế các bộ phận bị tổn thương. Tuy nhiên, việc sử dụng tế bào gốc toàn năng còn gặp nhiều khó khăn về mặt đạo đức và kỹ thuật.

Tế bào gốc vạn năng (Pluripotent Stem Cells)

Đặc điểm

  • Có khả năng biệt hóa thành tất cả các loại tế bào trong cơ thể (hơn 200 loại tế bào khác nhau).
  • Tuy nhiên, không thể phát triển thành một cơ thể hoàn chỉnh do thiếu khả năng tạo ra các mô ngoài phôi.

Ví dụ

  • Tế bào gốc phôi (Embryonic Stem Cells – ESCs)
  • Tế bào gốc đa năng cảm ứng (Induced Pluripotent Stem Cells – iPSCs)

Ứng dụng: Tế bào gốc vạn năng có tiềm năng ứng dụng rộng rãi trong y học tái tạo, giúp điều trị các bệnh nan y như Parkinson, Alzheimer, tiểu đường, tim mạch, v.v.

Tế bào gốc đa năng (Multipotent Stem Cells)

Đặc điểm: Có khả năng biệt hóa thành một số loại tế bào nhất định, thường là các tế bào có liên quan về chức năng hoặc nguồn gốc.

Ví dụ

  • Tế bào gốc tạo máu (Hematopoietic Stem Cells – HSCs): biệt hóa thành các tế bào máu (hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu).
  • Tế bào gốc trung mô (Mesenchymal Stem Cells – MSCs): biệt hóa thành các tế bào mô liên kết (tế bào xương, tế bào sụn, tế bào mỡ).

Ứng dụng: Tế bào gốc đa năng đã được ứng dụng trong điều trị một số bệnh, như ghép tủy xương để điều trị ung thư máu, sử dụng tế bào gốc trung mô để điều trị các bệnh về xương khớp.

Tế bào gốc ít năng (Oligopotent Stem Cells)

  • Đặc điểm: Có khả năng biệt hóa thành một vài loại tế bào nhất định.
  • Ví dụ: Tế bào gốc lympho: biệt hóa thành tế bào lympho B và tế bào lympho T.
  • Ứng dụng: Tế bào gốc ít năng có tiềm năng ứng dụng hạn chế hơn so với các loại tế bào gốc khác.

Tế bào gốc đơn năng (Unipotent Stem Cells)

  • Đặc điểm: Chỉ có khả năng biệt hóa thành một loại tế bào duy nhất.
  • Ví dụ: Tế bào gốc da: chỉ biệt hóa thành tế bào da.
  • Ứng dụng: Tế bào gốc đơn năng thường được sử dụng trong các liệu pháp thay thế tế bào, giúp phục hồi các mô bị tổn thương.

Tế bào gốc có tác dụng gì?

Tế bào gốc có vai trò vô cùng quan trọng trong cơ thể, chúng có thể được xem như là “những viên gạch sống” giúp xây dựng và duy trì các mô và cơ quan. Dưới đây là một số tác dụng chính của tế bào gốc:

Tái tạo và phục hồi mô

  • Tế bào gốc có khả năng tự đổi mới và biệt hóa thành nhiều loại tế bào khác nhau, giúp thay thế các tế bào bị tổn thương hoặc già cỗi.
  • Chúng đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi các vết thương, tái tạo mô sau chấn thương hoặc phẫu thuật.

Điều trị bệnh lý

  • Tế bào gốc được ứng dụng trong điều trị nhiều bệnh lý khác nhau, đặc biệt là các bệnh về máu (ung thư máu, suy tủy xương), bệnh thần kinh (Parkinson, Alzheimer), bệnh tim mạch, tiểu đường, và các bệnh tự miễn.
  • Liệu pháp tế bào gốc có thể giúp thay thế các tế bào bị bệnh, phục hồi chức năng của các cơ quan bị tổn thương, hoặc điều chỉnh hệ miễn dịch.
tế bào gốc
Tế bào gốc có tác dụng tuyệt vời trong điều trị bệnh

Nghiên cứu và phát triển

  • Tế bào gốc là công cụ quan trọng trong nghiên cứu khoa học, giúp các nhà khoa học hiểu rõ hơn về cơ chế phát triển của bệnh tật và tìm kiếm các phương pháp điều trị mới.
  • Công nghệ tế bào gốc cũng được sử dụng để phát triển các loại thuốc mới và thử nghiệm tính an toàn, hiệu quả của chúng.

Ứng dụng trong thẩm mỹ

Ngoài những lợi ích tuyệt vời trong điều trị bệnh, tế bào gốc còn được ứng dụng trong làm đẹp và được nhiều chị em phụ nữ áp dụng để điều trị các vấn đề da. Hiện nay, tế bào gốc sử dụng trong công nghiệp làm đẹp có 2 dạng:

  • Tế bào gốc tự thân: là tế bào gốc lấy từ chính cơ thể người, sau quá trình tách lọc sẽ được cấy vào chính cơ thể đó.
  • Tế bào gốc và các chế phẩm: đây là sản phẩm tế bào gốc có nguồn gốc từ động vật hoặc thực vật chứa chất nuôi dưỡng tế bào gốc và dung dịch chứa tế bào gốc.

Phương pháp làm đẹp từ công nghệ tế bào gốc có tác dụng:

  • Kích thích sản xuất collagen, cải thiện độ đàn hồi của da, giảm sự xuất hiện của nếp nhăn
  • Tái tạo da, kích thích sản xuất collagen và đẩy nhanh quá trình chữa lành, giảm sẹo rỗ, lõm…
  • Cung cấp đặc tính chống oxy hóa giúp bảo vệ da khỏi những tác hại từ môi trường do bức xạ tia cực tím hay ô nhiễm.
  • Chống viêm, làm dịu da bị kích ứng, giảm thiểu mụn trứng cá hay mụn đầu đen
  • Điều trị nám, tàn nhang, làm mờ đốm nâu, ức chế hình thành sắc tố melanin, tăng cường dưỡng chất cho da sáng mịn, hồng hào.

Kết luận

Tế bào gốc mang lại nhiều tác dụng to lớn cho sức khỏe và làm đẹp. Như vậy, thông qua bài viết trên, chắc hẳn bạn đã có thêm những thông tin bổ ích về tế bào gốc. Hi vọng bài viết mang đến cho bạn những thông tin hữu ích. Đừng quên theo dõi blog để cập nhật thêm các bài viết mới nhất nhé. 

Một số bài viết khác cho bạn tham khảo:

(Nguồn tham khảo: https://www.drugs.com/mca/stem-cells-what-they-are-and-what-they-do

Trả lời

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *